MOMus - Αρχική

ΤΥΧΑΙΟ ΚΑΙ ΑΝΑΡΧΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ (A RANDOM AND ANARCHIC PHENOMENO).

A Typical Landscape in the Western Carpathians

Το ηχοτοπίο της καραντίνας σε 2μιση λεπτά

Isolation, fear, loneliness, power © Tasos Biris

"Tried counting sheeps,but still can't sleep"

[DAY 16] Σολομόν Νικρίτιν, από τη σειρά «Αναμνήσεις Πολέμου», περ. 1924

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Ρωσία (1918-1920) βρήκε τον Σολομόν Νικρίτιν να προσπαθεί να δραπετεύσει από την Ουκρανία στη Μόσχα για να επιβιώσει. Τα καταφέρνει και το 1920 εγγράφεται στα Ανώτατα Καλλιτεχνικά και Τεχνικά Εργαστήρια ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ όπου σπουδάζει ζωγραφική. Τα πρώτα του σχέδια καταγράφουν τις τρομακτικές αναμνήσεις του Пολέμου. О Νικρίτιν είπε: «Ό,τι ζωγράφισα είναι γεγονός, πραγματικότητα και αλήθεια. Η στάση κάθε μορφής προήλθε από την εικόνα ενός πραγματικού ανθρώπου... Δεν πρόσθεσα καμία δική μου επινόηση, δεν υπάρχει καμία υπερβολή, καμία αφαίρεση, κανένας συμβολισμός. Όλα αυτά τα είδα με τα μάτια μου, έτσι ακριβώς ήταν». [Σολομόν Νικρίτιν, από τη σειρά «Αναμνήσεις Πολέμου», περ. 1924, MOMus - Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη]

[DAY 4] Σταύρος Κιουτσιούκης, Σβάστικα στη μνήμη

Η πόλη φιλοξενεί το Μνημείο του Ολοκαυτώματος από το 1997. Είναι έργο του Nandor Glid που ολοκληρώθηκε από τον γιο του Daniel, δημιουργούς κι άλλων αντίστοιχων μνημείων στο Βελιγράδι, το Νταχάου και το Yad Vasem στην Ιερουσαλήμ. Στο σκίτσο της έκθεσης το μνημείο ζωντανεύει, δέχεται τη ναζιστική επίθεση που βεβήλωσε το σώμα του, λυγίζει και γέρνει, αλλά αντιστέκεται. Παλεύει να κρατηθεί όρθιο και να σηκώσει το βάρος της μνήμης που φορτώσαμε στους ώμους του. Τα σώματα συμπλέκονται στο σχήμα της επτάφωτης λυχνίας, φλέγονται, ματώνουν. Ξαναβρίσκουν την αρχική σύνδεση με τον αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης το 1942. Κάποια μνημεία είναι ζωντανοί οργανισμοί. Γίνονται αντικείμενο επίθεσης, διεκδίκησης, βανδαλισμού. Αόρατα ή ανεπιθύμητα, εξορισμένα ή αδιάφορα, επιστρέφουν για να μας θυμίσουν το μέτρο της αντοχής μας στη μνήμη με την οποία δυσκολευόμαστε να συμφιλιωθούμε. [Σταύρος Κιουτσιούκης, Σβάστικα στη μνήμη. Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2018. Άγνωστοι βεβηλώνουν για άλλη μια φορά το Μνημείο του Ολοκαυτώματος στην πλατεία Ελευθερίας, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Οι δράστες σχηματίζουν με σπρέι μια σβάστικα πάνω στο μνημείο και αποχωρούν ανενόχλητοι] [Σκίτσο από την έκθεση «Βαλ’τους Χ. Ο Μαύρος Χάρτης της Ρατσιστικής Βίας στο MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης]

[DAY 28] Άλεξ Μυλωνά, Η σοφίτα της οδού Κριστίν (Παρίσι), 1987

Παρατηρούμε την εικόνα ενός εσωτερικού χώρου, με το τραπέζι και τα σύνεργα της δουλειάς της γλύπτριας στο πρώτο επίπεδο. Μια ήρεμη πραγματικότητα, μια εικόνα απλή με αντικείμενα οικεία, μια εικόνα σιωπής που δημιουργεί μια ζεστή και γαλήνια εντύπωση, αλλά, ταυτόχρονα, αποπνέει μια αίσθηση μελαγχολίας, απομόνωσης και μοναξιάς. Η Άλεξ Μυλωνά αποτυπώνει, με μοναδική χρωματική και σχεδιαστική απλότητα, το καταφύγιό της. Κατορθώνει, με τρόπο λιτό και ανεπιτήδευτο, να εκφράσει όλα αυτά που αισθάνεται, τη ζωτική και βιωματική της σχέση με την τέχνη και τη ζωή, ενώ το ανοιγμένο παράθυρο της σοφίτας γεφυρώνει τον προσωπικό, ιδιωτικό της κόσμο με τον κόσμο που βρίσκεται εκεί έξω. [Άλεξ Μυλωνά, Η σοφίτα της οδού Κριστίν (Παρίσι), 1987, υδατογραφία, 28,5 x 20 εκ., MOMus - Μουσείο Άλεξ Μυλωνά]

[DAY 10] Φωτογραφία: Γιάννης Στυλιανού, Παρέλαση, 1967

Η παρέλαση υπήρξε ιστορικά δημόσια εκδήλωση που συσπείρωνε το εθνικό φρόνημα, λειτουργώντας παράλληλα και πρόσκαιρα ως πεδίο κοινωνικής συνοχής, ειδικά στα αστικά περιβάλλοντα που χαρακτηρίζονται από σχετική ετερογένεια και ανωνυμία. Ως εκδήλωση λαμβάνει χώρα σε εθνικές γιορτές, σε ημέρα συνεπώς σχόλης από τη δουλειά και σε συνθήκη που ευνοεί τη συνάθροιση. Είναι ακόμη η ευκαιρία για μικρούς κυρίως αλλά και για μεγαλύτερους να δουν από κοντά τα καλά γυαλισμένα γρανάζια του πολέμου, να επιθεωρήσουν τον μηχανισμό προστασίας από κάθε εξωτερική επιβουλή. Η συγκέντρωση του ευρύτερου κοινού ενώπιον μιας στρατιωτικής, κατά βάση, πομπής γεννά από μόνη της αδρεναλίνη. Τη σύγχρονη περίοδο, σε καιρό παρατεταμένης ειρήνης, εγέρθηκαν αμφιβολίες για τη χρησιμότητά της και την αναγκαιότητα της δαπάνης της σε καιρούς συννεφιασμένους. Η φετινή χρονιά είναι η μοναδική ίσως στην πρόσφατη ιστορία της χώρας κατά την οποία οι παρελάσεις ματαιώθηκαν καθώς υψηλή προτεραιότητα έχει ένας άλλος πόλεμος, αυτός της δημόσιας υγείας απέναντι σε έναν αόρατο εχθρό. Πρόκειται ίσως τότε για μια απρόσκλητη ευκαιρία να αναστοχαστεί κανείς αισθήματα και αναμνήσεις σχετικά με το φαινόμενο, να ζυγίσει την παρουσία και την απουσία της παρέλασης, την αξία της συνήθειας απέναντι σε εκείνη της μεταβολής. [Φωτογραφία: Γιάννης Στυλιανού, Παρέλαση, 1967, ©Αρχείο Γιάννης Στυλιανού / MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]

[DAY 22] Άλεξ Μυλωνά, Κούρος, Κόρη, 1997

Δύο γλυπτά που στέκονται δίπλα-δίπλα, με επιβλητικό τρόπο, στην ταράτσα του MOMus-Μουσείου Άλεξ Μυλωνά, ενός νεοκλασικού σπιτιού των αρχών του 20ού αιώνα. Δύο έργα της Άλεξ Μυλωνά, ο Κούρος και η Κόρη, σε μια ρυθμική επικοινωνία γραμμών, δομών και σχημάτων. Η δημιουργός κλείνει μέσα τους τις μορφές της αρχαϊκής γλυπτικής και τις μεταπλάθει δημιουργικά, με μια μοναδική αίσθηση της γεωμετρίας και του όγκου. Δύο σώματα μοναχικά, κυριαρχούν στον ορίζοντα της πόλης και συνομιλούν με μυστικούς κώδικες μεταξύ τους. Δύο σώματα-σπίτια, κλεισμένα στη δική τους, λυρική, απομόνωση. [Άλεξ Μυλωνά, Κούρος, 1997, μάρμαρο, 132 x 39 x 31 εκ. Κόρη, 1997, μάρμαρο, 128 x 35 x 25 εκ., MOMus - Μουσείο Άλεξ Μυλωνά]

[DAY 5] Λιουμπόβ Ποπόβα, Χωρο δυναμική Κατασκευή, 1921

Ο θρυλικός συλλέκτης Γιώργος Κωστάκης διηγείται την ιστορία της απόκτησης ενός από τους σημαντικότερους πίνακες της Λιουμπόβ Ποπόβα (1889-1924) που ήταν και η αγαπημένη του καλλιτέχνιδα. «Ο αδελφός της Λιουμπόβ Ποπόβα, Πάβελ Σεργκέεβιτς [από τον οποίον ο συλλέκτης απέκτησε τα περισσότερα έργα της καλλιτέχνιδος], είχε έναν θετό γιό που ζούσε στο Ζβενίγκοροντ, έξω από τη Μόσχα και μου πρότεινε να τον επισκεφτώ… Πήγα… Περπατήσαμε στον κήπο. Διέκρινα το παράθυρο της αποθήκης που ήταν καρφωμένο μ’ ένα κόντρα πλακέ. Πάνω στο κόντρα πλακέ ήταν γραμμένος ένας αριθμός κι από κάτω η υπογραφή: ‘Ποπόβα’. Μπήκα στην αποθήκη και είδα από την άλλη πλευρά του κόντρα πλακέ έναν εξαιρετικό πίνακα της ζωγράφου: ‘Όχι, δεν μπορώ, εάν βρέξει θα γίνει μούσκεμα η αποθήκη. Φέρε μου πρώτα ένα κόντρα πλακέ και μόνο τότε θα σου δώσω τον πίνακα’. Χρειάστηκε να πάω στη Μόσχα και να ψάξω για κόντρα πλακέ. Δεν βρήκα στις διαστάσεις που έπρεπε κι έτσι αγόρασα δύο μικρότερα φύλλα και τα μετέφερα στο Ζβενίγκοροντ. Ως αντάλλαγμα ο σπιτονοικοκύρης μου έδωσε τον υπέροχο πίνακα». Η ιστορία απέδειξε ότι ήταν ένας από τους σημαντικότερους πίνακες της σειράς «Χωροδυναμική Κατασκευή», μιας σειρά πάνω στην οποία η Ποπόβα δούλεψε σε συνεργασία με τον σύντροφο και φίλο της, κονστρουκτιβιστή αρχιτέκτονα Αλεξάντρ Βεσνίν και που προσδιορίζει την θεωρητική βάση της κονστρουκτιβιστικής και παραγωγικής περιόδου της, που, δυστυχώς, ήταν και η τελευταία της ζωής της. [Λιουμπόβ Ποπόβα, Χωρο δυναμική Κατασκευή, 1921, Λάδι και σκόνη ξύλου σε κοντραπλακέ, 71×63.9 ©MOMus - Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη]

[DAY 20] Κατερίνα Τσακίρη, από τη σειρά «Family Affair», 2014-2015

Η οικογενειακή εστία είναι τόπος όπου ζυγίζεται, ενίοτε με κλειστά μάτια, το παρελθόν και το παρόν των γενεών, το προσωπικό με το συλλογικό του στενότερου κοινωνικού πυρήνα, όπου ο εαυτός και το είδωλό του μαθαίνουν να συγκλίνουν ή να αποκλίνουν, όπου η selfie μπορεί δυνητικά να γίνει πεδίο αναστοχασμού αξεδιάλυτων υποθέσεων. [Κατερίνα Τσακίρη, από τη σειρά «Family Affair», 2014-2015, MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]

[DAY 30] Dennis Oppenheim, Study for device to root out evil, 1997

Ένας από τους πιο δημιουργικούς και πολυσχιδείς καλλιτέχνες παγκοσμίως, ο Dennis Oppenheim, μέσα από πολλές και διαφορετικές τεχνικές (land art, περφόρμανς, βίντεο, εγκαταστάσεις, γλυπτική), προσπαθούσε πάντα να φέρει στα όριά τους την τέχνη και την αισθητική. Το σχέδιο που παρουσιάζεται εδώ με τον τίτλο «A device to root out evil» («Συσκευή για να ξεριζωθεί το κακό»), είναι μία από τις πολλές προκαταρκτικές σπουδές που είχε κάνει για την κατασκευή ενός μνημειακών διαστάσεων δημόσιου γλυπτού, με το οποίο συμμετείχε στο εθνικό περίπτερο των ΗΠΑ στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1997. Ο καλλιτέχνης τα τελευταία είκοσι χρόνια της καριέρας του ασχολήθηκε συστηματικά με τη δημόσια γλυπτική και την αρχιτεκτονική, παρόλο που δυστυχώς πολλές από τις παραλλαγές του συγκεκριμένου δημόσιου έργου απορρίφθηκαν ή καταστράφηκαν, καθώς απεικόνιζε μια τυπική αμερικάνικη εκκλησία της Νέας Αγγλίας ανάποδα. Ο ίδιος έλεγε πως «Είναι μια πολύ απλή χειρονομία αυτή που έχει γίνει εδώ, απλά αναποδογύρισα κάτι. Συνήθως στη γλυπτική, αυτό αναζητά κανείς: μια βασική, απλή χειρονομία, μια οικονομία της χειρονομίας - είναι η πιο απλή και πιο άμεση μέθοδος ενός έργου. Γυρνώντας κάτι ανάποδα, προκαλείς αντιστροφή του νοήματος και στην προκειμένη κατευθύνοντας το καμπαναριό προς τα κάτω, δείχνεις την κόλαση αντί για τον παράδεισο». [Dennis Oppenheim, Study for device to root out evil, 1997, Μολύβι, ξυλομπογιά, ακουαρέλα και παστέλ σε χαρτί, 195 x 127 εκ., MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

[DAY 23] Μαρίλια Φωτοπούλου, από τη σειρά Εσωτερική Διακόσμηση, 2015

Τα σπίτια εκτός από πυρήνας της ατομικής ζωής είναι παράλληλα οι τόποι όπου κάθε άνθρωπος αποθηκεύει ό,τι θέλει να διατηρήσει στον χρόνο, ό,τι δεν μπορεί να αποχωριστεί. Γίνονται έτσι, ειδικά κάποιες γωνιές τους, μικρά ιδιωτικά μουσεία που φανερώνουν τις προτιμήσεις και τις αντιφάσεις μας, την ιδιαίτερη ή συνηθισμένη αισθητική μας, την εξάρτησή μας από σημαντικά και ασήμαντα, το πόσο ανέτοιμοι είμαστε απέναντι σε ένα κάποιο τέλος. [Μαρίλια Φωτοπούλου, από τη σειρά Εσωτερική Διακόσμηση, 2015, MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]

[DAY 2] Roger Ballen, Tommy, Samson and a Mask, 2000

Η μάσκα αποτέλεσε ιστορικά μια παιχνιδιάρικη ευκαιρία πρόσκαιρης ανατροπής ρόλων, μια τελετουργική εξοικείωση με το άγνωστο, ένα ξεδίπλωμα πολιτισμών, καλλιτεχνικών δεξιοτήτων, πτυχών του εαυτού που είναι κρυμμένες ή βαθιά θαμμένες. Με την έννοια αυτή η μάσκα λειτούργησε και ως βαλβίδα ασφαλείας ή ίσως υπήρξε επίσης και ένας βαθμός προστασίας. Σήμερα, σε καιρούς προσωρινά εσώκλειστους, η μάσκα ανακαλύπτεται με ένα τρόπο πεζό, ως προοπτική ασφάλειας και ως επιλογή ευθύνης. Ίσως τελικά κάποιες φορές κρύβοντας να φανερώνει κανείς περισσότερα. Ο Roger Ballen, καλλιτέχνης που αξιοποίησε προσεκτικά τη δυναμική της μάσκας, ερεύνησε παράλληλα τα βάθη του ασυνείδητου και τη δυνατότητα έκφρασής τους. Μήπως η τρέχουσα απροσδόκητη συγκυρία είναι μια ευκαιρία να διδαχθεί κανείς από το κρυμμένο και όχι μόνο από το φανερό, από τον πλούτο του διαφορετικού και όχι μόνο από την ασφάλεια του όμοιου, από την ανάγκη του απροστάτευτου απέναντι σε ότι είναι καλά θωρακισμένο; Φωτογραφία: Roger Ballen, Tommy, Samson and a Mask, 2000 [Από την έκθεση του MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης "Roger Ballen, Shadows of the Mind

[DAY 13] Άλεξ Μυλωνά, ΑΓΑΠΗ, 1986

Μπορούν οι λέξεις να εκφράσουν το μέγεθος των συναισθημάτων μας; Πώς μπορούν οι πράξεις μας να αναδείξουν τη σημασία και το εύρος των γεγονότων; Η γλύπτρια Άλεξ Μυλωνά (1923-2016, Ελλάδα) εικονοποιεί τη λέξη ΑΓΑΠΗ, δημιουργώντας ένα μεγάλο έργο στον δημόσιο χώρο. Τέσσερα λευκά στοιχεία συνθέτουν το γλυπτό με τίτλο «ΑΓΑΠΗ» (1986, σίδερο, 270Χ300 εκ.), τοποθετημένο στους εξωτερικούς χώρους του MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μέσα στο εκθεσιακό πάρκο της ΔΕΘ-HELEXPO. Τα κεφαλαία γράμματα Α, Γ, Η παρουσιάζονται ολόκληρα, ενώ το γράμμα Π υπονοείται, καθώς σχηματίζεται από τις κάθετες πλευρές από το γράμμα Γ και το γράμμα Η. Με όποιο τρόπο προσπαθήσεις να «διαβάσεις» το έργο, είναι βέβαιο ότι θα νοηματοδοτήσει τον βαθύτατο ανθρώπινο χαρακτήρα της δουλειάς της δημιουργού, καθώς όπως έχει πει η ίδια, «η ζωή δεν μπαίνει στο έργο τέχνης, βρίσκεται, ενυπάρχει μέσα του». [Άλεξ Μυλωνά, ΑΓΑΠΗ, 1986, σίδερο, 270Χ300 εκ., MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

[DAY 8] λεπτομέρεια του έργου της Μαίρης Ζυγούρη, «Oι Frankestein και οι Νύφες του Frankestein των Διαβατών»

Η ομάδα κρατούμενων-εκπαιδευόμενων του 3ου ΣΔΕ - Φυλακές Διαβατών - Θεσσαλονίκη με τους οποίους δούλεψε η Μαίρη Ζυγούρη «έφτιαξαν» τον Nasieet ή Νεκτάριο (ακρωνύμιο από τα ονόματα των μελών της ομάδας. Είναι 70 ετών, από το άθροισμα του χρόνου ποινής όλων τους. Μιλάει αλβανικά, ποντιακά, αραβικά και Ibdo. Του άρεσαν τα γρήγορα αμάξια και το ποδόσφαιρο. Το όνειρό του ήταν να σπουδάσει δικηγόρος. Ήθελε να βοηθήσει τους ανθρώπους. Δεν ήθελε την αδικία. Οι κρατούμενοι έτσι τον φαντάστηκαν, να κρατάει ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα, μωβ και κόκκινα. [Εικόνα: λεπτομέρεια του έργου της Μαίρης Ζυγούρη, «Oι Frankestein και οι Νύφες του Frankestein των Διαβατών», σχέδια και ανδρείκελα σε φυσικό μέγεθος, το οποίο προέκυψε από τα συλλογικά εργαστήρια στα τμήματα γυναικών και ανδρών στο 3ο ΣΔΕ Θεσσαλονίκης. Συμμετείχαν μαζί της οι κρατούμενοι-εκπαιδευόμενοι Αμαλία, Αντζελίνα, Γαρδένια, Θεοδώρα, Σβετλάνα, Τερέζα, Αλκιβιάδης, Arthur, Ahmend, Eglo, Endri, Enver, Qamar, Κώστας, Klodian, Besnik K., Omar, Raphael, Στάθης, Τζούκο]. [Από την έκθεση «Τίμιοι παράνομοι - Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή» στο MOMus - Πειραματικό Κέντρο Τεχνών]

Σελίδα 3 από 5