Η έκθεση Anthropause1 επιχειρεί να αναδείξει πτυχές και βιώματα από την εγχώρια εκδοχή ενός φαινομένου μοναδικού σε παγκόσμιο επίπεδο -στη σύγχρονη, τουλάχιστον, εποχή: της πανδημίας covid-19 που έθεσε σε κίνδυνο το αγαθό της υγείας σε μεγάλη κλίμακα και ακινητοποίησε σχεδόν κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα μέσα από ένα lockdown οι συνέπειες του οποίου αφήνουν ένα εξαιρετικά επώδυνο αποτύπωμα οικονομικό, κοινωνικό όσο και ψυχολογικό. Τα ερωτήματα που ανέκυψαν είναι πολλά όσο και ζωτικά: πώς βιώνει μια κοινωνία έναν κάθετο υγειονομικό αποκλεισμό; Πώς εικονογραφείται η συμβίωση μ’ έναν αόρατο κίνδυνο και η μοναξιά του εγκλεισμού; Πώς μεταβάλλονται οι σχέσεις σε συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης; Πώς μεταλλάσσεται τελικά η σχέση του προσωπικού με το συλλογικό, του ιδιωτικού με το δημόσιο;
Στο πλαίσιο αυτό, το MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης απηύθυνε ανοιχτό κάλεσμα στην κοινότητα των φωτογράφων και στην κοινωνία των πολιτών (στο ευρύ κοινό), σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει το πνεύμα της εποχής, τη βαριά σκιά μιας απειλής και τις εσωτερικές μετατοπίσεις που αυτή προκαλεί. Η έκθεση περιέχει έργα καλλιτεχνών, φωτοδημοσιογράφων, ερασιτεχνών, πολιτών που αναζήτησαν στην κάμερα ένα εργαλείο περιγραφής του ορατού και του άρρητου. Το πολυεπίπεδο υλικό που παρουσιάζεται στην έκθεση, εμπλουτισμένο με ακόμη περισσότερες φωτογραφίες, έχει αναρτηθεί στην πλατφόρμα http://res.momus.gr με στόχο να λειτουργήσει σαν ένα ανοιχτής πρόσβασης αρχείο για αυτή τη μοναδική συνθήκη, την άνοιξη του κορονοϊού. Μπορεί ίσως ακόμη να εκληφθεί ως το συλλογικό, αποσπασματικό ημερολόγιο μιας εποχής στην οποία, παράλληλα με τις διαρκείς επικλήσεις για κοινωνική αποστασιοποίηση, προβάλλει η ανάγκη να μείνουν οι άνθρωποι ενωμένοι όσο ίσως ποτέ άλλοτε.
Το μωσαϊκό αυτό εικόνων επιχειρεί να αρθρώσει λόγο για πράγματα προφανή όσο και άγνωστα, να αναδείξει αισθήματα κλειδωμένα, πτυχές αθέατες, να συμφιλιωθεί με το ακραιφνώς παράδοξο που αιωρείται στην ατμόσφαιρα, την ακύρωση του αυτονόητου, να προτείνει τη μάσκα όχι μόνο ως αυστηρή στρατηγική υγειονομικής άμυνας αλλά ως διαδικασία εσωτερικής μεταμόρφωσης ή αντίδρασης. Οι φωτογραφίες προέρχονται από διάφορα μέρη της Ελλάδας και αναπτύσσονται σε ενότητες που σχηματίζονται από το ίδιο το υλικό: κάποιες από αυτές αντλούν δύναμη από την κυριολεξία, εικονίζοντας κενούς δημόσιους χώρους, ένα έρημο Πάσχα, τους εκτεθειμένους και ευάλωτους, τους δρόμους της πόλης ως αναστατωμένο σκηνικό. Άλλες ενότητες πάλι αξιοποιούν τη μεταφορά, μεταποιώντας εικαστικά και πνευματικά τη συνθήκη περιορισμού και την εξαναγκασμένη στάση. Και είναι ίσως αυτή η τεθλασμένη πορεία και η αναπόδραστη μετάπτωση από την ωμή κυριολεξία στην υπαινικτική μεταφορά, που ψηλαφεί εναργώς την παρατεινόμενη αβεβαιότητα, τα αναπάντητα ερωτηματικά που αναδύονται καθώς ο «παντογνώστης» άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με το αρχέγονο άγνωστο.
Ηρακλής Παπαϊωάννου
1Ο όρος anthropause (ανθρωποπαύση) επινοήθηκε από την επιστημονική κοινότητα στη διάρκεια της πανδημίας για να περιγράψει το φαινόμενο της πλήρους σχεδόν παύσης της ανθρώπινης δραστηριότητας και της ευεργετικής επίδρασης που αυτή είχε στα οικοσυστήματα του πλανήτη.
