Το σπίτι μας, ο προσωπικός μας χώρος λειτουργεί σταθερά ως καμβάς έμπνευσης για τους καλλιτέχνες. Μια τέτοια εικόνα μνήμης, διαφυγής, μοναχικής και προσωπικής θέασης αποτύπωσε η συγγραφέας Μαργαρίτα Λυμπεράκη στο έργο της Νεκρή φύση. Ελάχιστα αντικείμενα τοποθετημένα στο χώρο δημιουργούν μια σύνθεση ρεαλιστική και οικεία όπως οι χαρακτηριστικές εικόνες που αφηγείται στο λογοτεχνικό της έργο, Τα ψάθινα καπέλα (1946): «Απ’ το παλιό μας σπίτι θυμάμαι λίγα πράγματα. Ήταν κάπου κοντά στο Λυκαβηττό κι είχε ταράτσα που ‘βλεπε στο Φάληρο. Ζούσε μαζί μας ο πατέρας κι είχαμε ένα λαγωνικό που το λέγανε Ντικ. Θυμάμαι και δυο βάζα κινέζικα στις δυο γωνιές της σάλας. Τίποτ’ άλλο». - - - - - - [Μαργαρίτα Λυμπεράκη (1919-2001, Αθήνα) Νεκρή φύση, 1949, Γκουάς, 26,4x24 εκ. Δωρεά των Αλέξανδρου και Δωροθέας Ξύδη στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (1999) MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης / Museum of Contemporary Art-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

ο σκοτεινό δωμάτιο και η θέα στη νύχτα έξω από το ανοικτό παράθυρο μεταμορφώνονται από τον Javier Vilató σε ένα σκηνικό ονείρου και φαντασίας. Ο καλλιτέχνης διερεύνησε τις καινοτομίες και τις ανατροπές του κυβισμού με τα παραδοσιακά πρότυπα αναπαράστασης κοντά στο θείο-Πικάσο στο Παρίσι. Τα στιβαρά περιγράμματα και η μονοχρωματική παλέτα συνθέτουν τα αντικείμενα, τα έπιπλα και το χώρο μεταφέροντας ποιητικούς συμβολισμούς για την ανθρώπινη παρουσία ή απουσία. Το σύνορο ανάμεσα στο φανταστικό και τον πραγματικό κόσμο μεταβάλλεται, η ισορροπία της προοπτικής χάνεται και ο χώρος ρέει με την αντιστροφή του νοήματος του μέσα και του έξω. [Vilató Javier (1921-2000, Ισπανία), Χωρίς τίτλο, 1948, Λάδι σε πανί, 41x33 εκ. Δωρεά των Αλέξανδρου και Δωροθέας Ξύδη στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (1999), MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης / Museum of Contemporary Art-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Δεν είναι μόνο η τεχνοκριτικός Βεατρίκη Σπηλιάδη που είδε στα γλυπτά του Αχιλλέα Απέργη την εικόνα «κατεστραμμένων καθεδρικών ναών». Οι αιχμηρές φόρμες, η αφηρημένη μορφολογία και η αυστηρή καθετότητα αρκετών από αυτά, γέννησαν αργότερα παρόμοιους συνειρμούς και στον ίδιο, σε στιγμές αναστοχασμού της εικαστικής του δουλειάς. «Δεν ήταν δυνατόν οι καλλιτέχνες να περάσουμε τον πόλεμο χωρίς να αγγίξει διόλου την ψυχική μας διάθεση και την αισθητική μας αντίληψη» θα συμπεράνει σχολιάζοντας το ιδιότυπο εικαστικό σύμπαν της «μεταλλικής φθοράς» που δημιούργησε. Ένα σύμπαν που χτίστηκε μεθοδικά με πρωτογενές υλικό τις μεταλλικές ράβδους, τις οποίες ο γλύπτης επεξεργάστηκε, συγκόλλησε και συνέθεσε με τρόπο, ώστε να μεταφέρουν την απόκοσμη αίσθηση ενός διαβρωμένου και πιθανόν επισφαλούς οικο-δομήματος. [Αχιλλέας Απέργης, Χωρίς τίτλο 1961-62, 178 x 81 x 35 εκ., μπρούντζος, Συλλογή Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Δωρεά Γιώργου Απέργη MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Πολλαπλές ανατροπές αλλά και ένα παιχνίδι κλίμακας στα όρια του χώρου, της δομής και της εικόνας περιμένουν τον επισκέπτη που θα ανοίξει την πόρτα της εγκατάστασης του Δημήτρη Κόζαρη με τίτλο «Σπίτια και ελικοειδείς σκάλες». Μακέτες σπιτιών που θυμίζουν απομεινάρια ενός διοράματος ή στοιβαγμένες παιδικές κατασκευές, αποκαλύπτονται στριμωγμένες σε έναν χώρο φυσικών διαστάσεων που εξωτερικά και εσωτερικά μοιάζει αποθηκευτικός, αλλά τελικά είναι αυτός ακριβώς, ο δευτερεύουσας σημασίας χώρος, που εμπεριέχει και περικλείει τη μεγάλη ενότητα «σπίτι». Την αντιστροφή εντείνει η ανισορροπία των γερμένων σπιτιών τα οποία, μαζί με τον άξονά τους, έχουν απολέσει πλέον και τη ζωτική τους σύνδεση με τις ελικοειδείς σκάλες που διασφάλιζαν την κυκλοφορία και κρατούσαν τα πάντα σε τάξη, επαφή και λειτουργική επικοινωνία. [Δημήτρης Κόζαρης, Σπίτια και Ελικοειδείς σκάλες, 2002 Κατασκευή, 220x100x100 εκ. Χρησιδάνειο Λεωνίδα Μπέλτσιου στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Η Λένα Αθανασοπούλου τεστάρει φωτογραφικά τη μνήμη του τοπίου, στη σειρά Extended Memory. Στήνει το φακό της απέναντι όχι από υπαρκτά τοπία, αλλά απέναντι από εργοστασιακά παραγόμενες εικόνες μιας παραμυθένιας και εξιδανικευμένης φύσης, που βρήκε σε καταστήματα της μιας λίρας γύρω από το Λονδίνο. Κι έτσι, προκύπτουν τοπία αλλόκοσμα, απόκοσμα, όσο και μαγικά. Πρόθεσή της είναι να αντιληφθούμε πόσο διαφορετικό μπορεί να είναι το βλέμμα και η μνήμη μας, ανάλογα με το πού, πότε και πώς στεκόμαστε απέναντι από κάτι που νοσταλγούμε -ακόμη κι αν δεν το έχουμε δει ποτέ. [Αθανασοπούλου Λένα (1979, Ελλάδα) Extended Memory I, 2009 Μικτή τεχνική, Αρχειακό τύπωμα Inkjet 1/3, 68 x 68 εκ. Δωρεά της καλλιτέχνιδας (2010), MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Η Άλεξ Μυλωνά αιχμαλωτίζει το κυκλικό σχήμα του ήλιου μέσα σε ένα τετράγωνο πλαίσιο, σε μια σύνθεση που διακρίνεται για την απλότητα και την καθαρότητα της γεωμετρίας της. Η δημιουργός επιθυμεί να τονίσει τη συμβολική διάσταση του θέματός της, να αναφερθεί στις έννοιες της ζωής και της γέννησης, και, παράλληλα, να παραπέμψει στο αγαπημένο της τοπίο, εκείνο των Κυκλάδων. Είναι ο ήλιος που έρχεται να διώξει τα σκοτάδια και τους φόβους, υπόσχεται την ελπίδα μιας καινούργιας ημέρας. Ο ήλιος που συνδέεται με πανάρχαιους μύθους, δοξασίες και κοσμογονίες, θρησκευτικές εκδηλώσεις και φιλοσοφικές θεωρίες, πνευματικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις και επιτεύγματα. [Άλεξ Μυλωνά, Ήλιος, 1998, Αθήνα, μάρμαρο, 77 x 77 x 77 εκ., MOMus - Μουσείο Άλεξ Μυλωνά]

Μια γυναίκα μόνη μέσα στο σπίτι της, χαμένη μέσα σε σκέψεις και αναμνήσεις, περιτριγυρισμένη από τα αντικείμενα της καθημερινότητας στοχάζεται, ρεμβάζει, συγκινείται, διαβάζει, ξεφυλλίζει άλμπουμ με φωτογραφίες, αναπολεί το παρελθόν. Αντλώντας την αρχική τους αναφορά από το αυθεντικό Κουκλόσπιτο της Petronella Oortman, έργο του 1690 που βρίσκεται στο Rijksmuseum στο Άμστερνταμ, οι performances της Κατερίνας Ζαχαροπούλου λαμβάνουν χώρα στα δωμάτια ενός φανταστικού σπιτιού που κατασκεύασε η ίδια από ένα ετερόκλητο σύνολο προσωπικών αναμνηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων. Το κουκλόσπιτο της Petronella είναι η ιδεατή αναπαράσταση του μικρόκοσμου μιας γυναίκας που ζει περιορισμένη στον οικιακό της χώρο, σε μια άλλη εποχή, τότε που η έξοδος των γυναικών στο δημόσιο χώρο ήταν ταξικά και κοινωνικά προσδιορισμένη. Καθημερινές ασχολίες, βιώματα και δραστηριότητες αποτελούν το όχημα που συνδέει την εικαστικό του σήμερα με την αστή του 17ου αιώνα, σε μια εικαστική αναθεώρηση μιας υποθετικής βιογραφίας. [Κατερίνα Ζαχαροπούλου, Petronella Oortman, 2011, performance – βίντεο εγκατάσταση Δωμάτιο Ανάγνωσης, στιγμιότυπο Δωμάτιο Αναμονής, στιγμιότυπο MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο Ιβάν Κλιούν ζωγράφισε μια σειρά έργων που ο ίδιος ονόμασε «κοσμικές εικόνες». Μία από αυτές τις «εικόνες» είναι και η σύνθεση «Κόκκινο φως, σφαιρική κατασκευή». Στο συγκεκριμένο έργο αντανακλάται η γοητεία και η έλξη που ασκούσαν σε πολλούς Ρώσους καλλιτέχνες της πρωτοπορίας οι θεωρίες για τα αστρονομικά φαινόμενα και το ενδιαφέρον τους για τη μελλοντική κατάκτηση του διαστήματος και τη μελέτη της φύσης του σύμπαντος. Στη σύνθεση το φως πηγάζει από μια κεντρική πηγή ενέργειας και απλώνεται κυκλικά και με ένταση στον καμβά. Ο ζωγράφος χρησιμοποιεί μαύρο ελαιόχρωμα και επάλληλα στρώματα κόκκινου και κατορθώνει να προσεγγίσει το ζητούμενό του που είναι να κατασκευάσει έναν όσο το δυνατόν αυτόφωτο πίνακα. Το κόκκινο δηλώνει το χρώμα της επανάστασης, πρωτογενώς όμως δηλώνει την κινητήρια δύναμη της ζωής. [Ιβάν Κλιούν, «Κόκκινο Φως», αρχές δεκαετίας 1920, MOMus - Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη]

Ένα Πάσχα διαφορετικό από κάθε άλλο, τόσο μακριά από αυτό της φωτογραφίας. Μια Ανάσταση που αναμένεται φέτος, κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Για να έρθουν πάλι οι αποστάσεις στο φυσικό τους μέγεθος. [Σωκράτης Ιορδανίδης, Ανάσταση, μεταπολεμική περίοδος, ©Αρχείο Σωκράτη Ιορδανίδη, Συλλογή MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]

Το Παρεκκλήσι της Ουράνιας Κλίμακας, το μεγάλης κλίμακας έργο του Στήβεν Αντωνάκου, είναι κατασκευασμένο από σκουριασμένο σίδηρο. Μέσω του ανοίγματος στην οροφή του, το σκοτεινό εσωτερικό είναι εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης, τη βροχή και τον άνεμο, αλλά κυρίως στον ήλιο που τις ημέρες του καλοκαιριού πυρακτώνει το σίδηρο. Πρόθεση του Αντωνάκου ήταν να διαμορφώσει για τον επισκέπτη μια αποπνικτική ατμόσφαιρα, που ωστόσο, βρίσκει «διέξοδο» στη θέα της σκάλας που υψώνεται πάνω από το άνοιγμα της οροφής και φωτίζεται με νέον ―προξενώντας, εντέλει, μια πνευματική εμπειρία, ένα αίσθημα ανάτασης, υπέρβασης και απελευθέρωσης. [Στήβεν Αντωνάκος, Παρεκκλήσι της Ουράνιας Κλίμακας, 1995-99, σίδηρος, νέον, MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]