Η Άλεξ Μυλωνά σε ένα πρώιμο ζωγραφικό της έργο, με αφαιρετικό τρόπο και απλοποιημένη γραφή, αποτυπώνει την εικόνα του κήπου του σπιτιού της, προσπαθώντας να μεταφέρει την αίσθηση του φωτεινού, πολύχρωμου και ανοιξιάτικου κόσμου. Για τη δημιουργό, είναι η ζωογόνος πνοή της ίδιας της φύσης που μπαίνει μέσα στο σπίτι και το καταλαμβάνει, η αντήχηση των οπτικών της ερεθισμάτων, η μετουσίωσή τους σε χρώμα, φως και ατμόσφαιρα. Είναι μια ανάσα ελπίδας και αισιοδοξίας που υπερβαίνει κάθε αίσθηση απομόνωσης και περιορισμού. [Άλεξ Μυλωνά, Κήπος, 1953, Αθήνα, λάδι σε χαρτόνι, 38 x 29 εκ., MOMus - Μουσείο Άλεξ Μυλωνά]

Την εποχή που το σπίτι αναδεικνύεται εκτός από τόπος γαλήνης και οικογενειακή εστία, σε ύστατη κιβωτό προστασίας από αόρατους εχθρούς, δεν είναι ακόμη αργά να αναλογιστεί κανείς εκείνους που σ’ αυτές τις συνθήκες παραμένουν ανέστιοι, διαθέτουν για μόνη στέγη ένα αντίσκηνο, που έχουν υποχρεωθεί να απομακρυνθούν από τις ρίζες τους, και που ζουν μέσα στη σκοτεινή αβεβαιότητα για το καθετί. [Φωτογραφία: Πέτρος Γιαννακούρης, Ειδομένη, 28 Φεβρουαρίου 2016] [Από την έκθεση «Μια άλλη ζωή: Ανθρώπινες ροές, άγνωστες Οδύσσειες» (2016) του MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]

Ένας από τους πιο δημιουργικούς και πολυσχιδείς καλλιτέχνες παγκοσμίως, ο Dennis Oppenheim, μέσα από πολλές και διαφορετικές τεχνικές (land art, περφόρμανς, βίντεο, εγκαταστάσεις, γλυπτική), προσπαθούσε πάντα να φέρει στα όριά τους την τέχνη και την αισθητική. Το σχέδιο που παρουσιάζεται εδώ με τον τίτλο «A device to root out evil» («Συσκευή για να ξεριζωθεί το κακό»), είναι μία από τις πολλές προκαταρκτικές σπουδές που είχε κάνει για την κατασκευή ενός μνημειακών διαστάσεων δημόσιου γλυπτού, με το οποίο συμμετείχε στο εθνικό περίπτερο των ΗΠΑ στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1997. Ο καλλιτέχνης τα τελευταία είκοσι χρόνια της καριέρας του ασχολήθηκε συστηματικά με τη δημόσια γλυπτική και την αρχιτεκτονική, παρόλο που δυστυχώς πολλές από τις παραλλαγές του συγκεκριμένου δημόσιου έργου απορρίφθηκαν ή καταστράφηκαν, καθώς απεικόνιζε μια τυπική αμερικάνικη εκκλησία της Νέας Αγγλίας ανάποδα. Ο ίδιος έλεγε πως «Είναι μια πολύ απλή χειρονομία αυτή που έχει γίνει εδώ, απλά αναποδογύρισα κάτι. Συνήθως στη γλυπτική, αυτό αναζητά κανείς: μια βασική, απλή χειρονομία, μια οικονομία της χειρονομίας - είναι η πιο απλή και πιο άμεση μέθοδος ενός έργου. Γυρνώντας κάτι ανάποδα, προκαλείς αντιστροφή του νοήματος και στην προκειμένη κατευθύνοντας το καμπαναριό προς τα κάτω, δείχνεις την κόλαση αντί για τον παράδεισο». [Dennis Oppenheim, Study for device to root out evil, 1997, Μολύβι, ξυλομπογιά, ακουαρέλα και παστέλ σε χαρτί, 195 x 127 εκ., MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Οι καλλιτέχνες του Φουτουρισμού στη Ρωσία, ποιητές και εικαστικοί, διακήρυτταν ότι η σαρωτική ανατροπή του κόσμου όπως τον ξέρουμε είναι απαραίτητη για να ανοίξει ο δρόμος προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Πίστευαν πως με την απόρριψη των παλαιών αρχών και των αξιωματικών κανόνων ο άνθρωπος θα μπορέσει να αναθεωρήσει τη σχέση του με το σύμπαν και τη φύση και να αποκτήσει απεριόριστες δυνατότητες. Όταν μετατραπεί ο κόσμος σε χάος, έλεγαν το 1913, θα προκύψουν “νέες, ασπρόσμενες και αόρατες σχέσεις”. Το πρότυπο του ανθρώπου του μέλλοντος -του ήρωα των Φουτουριστών- ήταν ο αεροπόρος, ο άνθρωπος που κατάφερε να υπερβεί τους φυσικούς περιορισμούς και να κατακτήσει την απόλυτη ελευθερία πετώντας στον αέρα. Η “Όρθια Φιγούρα (Αεροπόρος)” του Αλεξέι Μοργκουνόφ ανήκει σε αυτή τη σειρά λογοτεχνικών και εικαστικών έργων της Ρωσικής Πρωτοπορίας, που υποστηρίζουν την πεποίθηση των Φουτουριστών ότι έπειτα από μια ιστορική αναδιοργάνωση της τάξης του κόσμου, η ανθρωπότητα θα προβάλει ακόμα πιο δυνατή. [Αλεξέι Μοργκουνόφ, “Όρθια Φιγούρα (Αεροπόρος)”, 1912-13, Λάδι σε καμβά, MOMus - Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη]

Παρατηρούμε την εικόνα ενός εσωτερικού χώρου, με το τραπέζι και τα σύνεργα της δουλειάς της γλύπτριας στο πρώτο επίπεδο. Μια ήρεμη πραγματικότητα, μια εικόνα απλή με αντικείμενα οικεία, μια εικόνα σιωπής που δημιουργεί μια ζεστή και γαλήνια εντύπωση, αλλά, ταυτόχρονα, αποπνέει μια αίσθηση μελαγχολίας, απομόνωσης και μοναξιάς. Η Άλεξ Μυλωνά αποτυπώνει, με μοναδική χρωματική και σχεδιαστική απλότητα, το καταφύγιό της. Κατορθώνει, με τρόπο λιτό και ανεπιτήδευτο, να εκφράσει όλα αυτά που αισθάνεται, τη ζωτική και βιωματική της σχέση με την τέχνη και τη ζωή, ενώ το ανοιγμένο παράθυρο της σοφίτας γεφυρώνει τον προσωπικό, ιδιωτικό της κόσμο με τον κόσμο που βρίσκεται εκεί έξω. [Άλεξ Μυλωνά, Η σοφίτα της οδού Κριστίν (Παρίσι), 1987, υδατογραφία, 28,5 x 20 εκ., MOMus - Μουσείο Άλεξ Μυλωνά]

Η ζωγραφική του Μίλτου Μανέτα αναδεικνύει τη δυναμική της διαδικτυακής τεχνολογίας, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '90. Διαχρονικά κατορθώνει να μνημειώνει αντικείμενα και υλικά του τεχνολογικού μικρόσκοσμου που ενίοτε δεν τα πολυπροσέχουμε, άλλοτε τα θεωρούμε ευτελή ή συχνά προσπαθούμε να τα κρύβουμε, όπως π.χ. τα καλώδια. Ωστόσο, τα μικροσκοπικά τους σύρματα, πλεγμένα το ένα γύρω από το άλλο, είναι όχι τόποι, πομποί ή δέκτες, αλλά γέφυρες χάρη στις οποίες κυκλοφορούν, διοχετεύονται και επικοινωνούν μηχανικά φορτία κάθε τύπου, φορτία που μας κρατούν μαζί, μεταφέροντας ακούραστα ήχο, εικόνα, πληροφορία, ενέργεια και φως. [Mανέτας Μίλτος (1964, Ελλάδα), Καλώδια (Togetherness), 2009, Λάδι σε καμβά Δωρεά του καλλιτέχνη στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Το έργο του Αβραάμ Παυλίδη εδώ και τρεις δεκαετίες αποτίνει φόρο τιμής στον εγχώριο λαϊκό πολιτισμό, τις ποικίλες εκφάνσεις του και τους χώρους που κατοικεί. Αυτές τις συννεφιασμένες μέρες η δημόσια συζήτηση στράφηκε δίκαια σε ευπαθείς ομάδες όπως, μεταξύ άλλων, οι ηλικιωμένοι. Θα προσφέρει όμως μια αυριανή ηλιόλουστη εποχή την ελάχιστη έγνοια για τους απόμαχους και κάθε ευπαθή ομάδα; Θα γίνει καθημερινή συνείδηση ο σεβασμός για τους ηλικιωμένους, τον πολιτισμό που γέννησαν ή φύλαξαν για τις επόμενες γενιές; [Αβραάμ Παυλίδης, Ορφάνη Αμερισσά, Αγία Άννα, Σκύρος, 15.7.2000, MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]

Ο Αντώνης Παπαδόπουλος ισορροπεί ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό με την επιδεξιότητα επαγγελματία ακροβάτη, αφού επιλέγει να αποδώσει πραγματικά - καθημερινά αντικείμενα αλλά με υπερρεαλιστικό τρόπο, όπως φαίνεται και στο συγκεκριμένο δίπτυχο, απομονώνοντας το καρβέλι ψωμί και το κεραμίδι από τον χρόνο και τον χώρο και δίνοντάς τους υπερμεγέθεις διαστάσεις και συμβολική χροιά. Μας επισημαίνει φυσικά πως τίποτα άλλο δεν έχει σημασία, στη σημερινή συνθήκη, παρά η «επιστροφή στα βασικά», σχολιάζοντας ταυτόχρονα πόσο δεδομένη είναι η σίτιση και η στέγη για κάποιους και πόσο απούσα για κάποιους άλλους. [Αντώνης Παπαδόπουλος, Χωρίς τίτλο, ξηρά παστέλ σε μουσαμά- δίπτυχο, 150 x 150 εκ., 2004-05, Δωρεά του καλλιτέχνη στο ΚΜΣΤ, MOMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης]

Η τάση προς την αναπαράσταση αυτού που δεν μπορεί να αναπαρασταθεί ρεαλιστικά, όπως π.χ. ενός ονείρου, ενός οράματος ή μιας επιθυμίας, αποτέλεσε τη θεματική για μια σειρά έργων της ρωσικής πρωτοπορίας που εξέφραζαν την ταραχή του ανθρώπου μπροστά στο σύμπαν και συχνά αντανακλούν με ποικίλους τρόπους τη σκέψη των θεοσοφιστών ή την ονειρική κατάσταση των συμβολιστών. Μια τέτοια ουράνια πρόκληση αποτυπώνεται στον πίνακα «Άνθρωπος και Σύννεφο» του Σολομόν Νικρίτιν, έργο του 1930, στο οποίο το ουράνιο σύννεφο αιωρείται σαν σανίδα σωτηρίας πάνω από τη μικροσκοπική φιγούρα που στέκει μοναχικά σε μια νησίδα στη μέση του πουθενά. Στο γκρίζο, ανούσιο και νεκρό περιβάλλον, το χρωματιστό σύννεφο, μέσα στο οποίο διαδραματίζονται μικρές ιστορίες, εκφράζει κάθε τι που είναι ευχάριστη ανάμνηση ζωής και κυρίως κάθε προσδοκία για τον επερχόμενο κόσμο. [Σολομόν Νικρίτιν, «Άνθρωπος και Σύννεφο», 1930, λάδι σε μουσαμά, MOMus - Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη]

Τα σπίτια εκτός από πυρήνας της ατομικής ζωής είναι παράλληλα οι τόποι όπου κάθε άνθρωπος αποθηκεύει ό,τι θέλει να διατηρήσει στον χρόνο, ό,τι δεν μπορεί να αποχωριστεί. Γίνονται έτσι, ειδικά κάποιες γωνιές τους, μικρά ιδιωτικά μουσεία που φανερώνουν τις προτιμήσεις και τις αντιφάσεις μας, την ιδιαίτερη ή συνηθισμένη αισθητική μας, την εξάρτησή μας από σημαντικά και ασήμαντα, το πόσο ανέτοιμοι είμαστε απέναντι σε ένα κάποιο τέλος. [Μαρίλια Φωτοπούλου, από τη σειρά Εσωτερική Διακόσμηση, 2015, MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης]