Rembrandt Harmenz van Rijn (Ρέμπραντ Χάρμενσζ φαν Ρέιν, 1606-1669)
Ο λιθοβολισμός του Αγίου Στεφάνου, 1635
Οξυγραφία σε χαρτί, 9,8 x 8,7 εκ.
Συλλογές Εθνικής Πινακοθήκης - Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου
Μαέστρος στην χρήση της οξυγραφίας, ο Ρέμπραντ είχε πλήρως αξιοποιήσει τις δυνατότητες αυτής της τεχνικής για την απόδοση πλούσιων φωτοσκιάσεων με πολύ λεπτές τονικές διαβαθμίσεις, ενώ η συχνή χρήση εντυπωσιακών φωτεινών αντιθέσεων αποκτά, στη βιβλική κυρίως θεματολογία του, περιεχόμενο υψηλά συμβολικό.
Η σκηνή οργανώνεται γύρω από τον λουσμένο στο φως Άγ. Στέφανο και την όρθια μορφή πίσω του που, σηκώνοντας μια μεγάλη πέτρα, ετοιμάζεται να του καταφέρει ένα συντριπτικό χτύπημα στο κεφάλι. Η πέτρα ως σύμβολο του μαρτυρίου και τα χέρια που την σηκώνουν είναι επίσης φωτισμένα, αλλά το πρόσωπο αυτού που θα την ρίξει είναι σκιασμένο: εκείνο που φωτίζεται είναι το μαρτύριο του λιθοβολισμού, όμως αυτός που γίνεται όργανο για να το επιβάλει βρίσκεται, ως εσωτερική παρουσία, στο σκοτάδι. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες δύο μορφές στ’ αριστερά, τη μια που επίσης κρατά και την άλλη που σκύβει να πιάσει πέτρα, συμπληρώνοντας την στιβαρή τριγωνική σύνθεση. Πίσω τους, το συνονθύλευμα του εξαγριωμένου πλήθους είναι ακόμη βαθύτερα βυθισμένο στο έρεβος της θρησκευτικής του μισαλλοδοξίας, ενώ οι υψωμένες πέτρες μοιάζουν μετέωρες, με την φορά των ανασηκωμένων χεριών να υποδηλώνει πως ίσως, σε ένα καθαρά συνειδησιακό επίπεδο, εκείνοι που πραγματικά λιθοβολούνται να είναι οι ίδιοι οι διώκτες. Δεξιά, μια αχνά σκιαγραφημένη αρχιτεκτονική κατασκευή, που θυμίζει τείχη μιας πόλης, και κάποια απροσδιόριστα πρόσωπα που παρακολουθούν την σκηνή του μαρτυρίου μπροστά από μια πύλη, λειτουργούν σαν εικαστικό και εννοιολογικό τονικό αντίβαρο στην κυρίως σύνθεση.